خانواده اساسی ترین و مهم ترین واحد اجتماعی است. هم? اجتماعات بشری چه کوچک، چه بزرگ و چه خوب، چه بد ریشه در خانواده دارد.
موفق ترین فرزندان و مفیدترین انسان ها از خانواده هایی بر می خیزند که در آن ها هم? نیازهای انسانی به طور عادلانه - نه به طور مساوی- مورد توجه باشد. (تساوی مساوی با عدالت نیست گاهی عدالت است و گاهی نیست.) عدالت آن است که هر چیزی در جای مناسب خودش قرار گیرد و هر کس به قدر شایستگی و تلاش خود بهره برداری کند بنابر این توجه عادلانه به نیازهای انسان به این معنی است که هر نیازی به انداز? اهمیتش مورد توجه قرار گیرد نه بیشتر و نه کمتر، همچنین در جای مناسب خودش قرار بگیرد، اگر نیاز اولی است به آخر نیفتد و اگر نیاز آخری است پیش از همه پاسخ داده نشود. انسان نیازهای گوناگونی دارد. اگر این نیازها به طور عادلانه مورد توجه قرار گیرند و پاسخ خود را دریافت کنند، انسان دچار ناهنجاری نمی شود، بلکه با روح و جسم سالم پرورش می یابد خود به کمال می رسد و بهترین اثر ممکن را در محیط وجامعه خود به جا می گذارد.
برخی از مهم ترین نیازهای انسان
1ـ اولین نیازی که به ذهن همه می آید و بیشترین دغدغه را برای والدین ایجاد می کند نیاز اقتصادی است بار? این نیاز از دو جهت باید نگاه کرد:
جهت اول این که این نیاز مهم است، خیلی هم مهم است، هر کسی بگوید نیاز اقتصادی انسان اهمیت ندارد، از دیدگاه اسلامی اشتباه کرده است. به دلیل همین است که کسب حلال از نظر اسلام عبادت است و به همین دلیل کار کردن برای رفع نیاز خانواده معادل جهاد در راه خداست. پدری که با وجود توانایی، از کار و کسب ابا کند و فرزندانش محتاج و آرزومند بمانند نه تنها یک مسلمان خوب نیست بلکه حتی یک مرد غیرتمند هم نیست از نشانه های بی غیرتی بی توجهی به نیازمندی های خانواده و فرزندان است.
جهت دوم این که جایگاه این نیاز کجاست.
اولاً باید بدانیم تنها نیاز فرزندان ما نیاز مادی و اقتصادی و خوراک و مسکن و پوشاک نیست.
ثانیاً اگر والدین به این جنب? فرزندان خوب رسیدگی کردند هیچ دلیلی نداریم که وظایف دیگر از دوش آن ها برداشته می شود.
در اینجا لازم است به یک نکته ظریف اخلاقی ـ روانی اشاره کنم. حرص و مال دوستی دو رذیل? اخلاقی است که بسیاری از انسان ها به آن مبتلا هستند. به همین دلیل برای جمع مال بیشتر تلاش فوق العاده می کنند، همین تلاش بیش از حد برای کسب ثروت باعث می شود که به وظایف دیگر خود مثل تربیت فرزند و ادای حقوق خانواده عمل نکنند، در حقیقت این گونه افراد هم? وقت خود را برای پاسخ گویی به یک نیاز روانی خود صرف می کنند در حالی که بخشی از این وقت حق همسر و فرزندان آنهاست ولی گاه و بیگاه منّت این تلاش را بر سر فرزندان می گذارند و می گویند که من برای شما این همه زحمت می کشم این ادعا دروغ است، چون فرزندان اولا به این اندازه نیاز به مالی ندارند. ثانیا نیازهای دیگری دارند که اینگونه پدرها هیچ توجهی به آنها نمی کنند بنابراین باید توجه داشت که وظایف دیگر خود و نیازهای دیگر فرزندانمان را فراموش نکنیم.
2ـ نیاز دیگر فرزندان ما نیاز به الگوی تربیتی است. انسان موجود الگوپذیری است. بیشتر مهارت های خود را از الگوها فرا می گیرد سفارش و توصیه کمترین اثر را در تربیت انسان دارد، بنابراین وظیفه پدر و مادر است که نقش الگو بازی کنند، یعنی هر کار خوب را که دوست دارند فرزندانشان انجام دهد خودشان انجام دهند و هر کار بدی را که می خواهند فرزندشان انجام ندهد. خودشان انجام ندهند. همانطور باشند که د وست دارند فرزندشان در آینده باشد. هم? ما کم وبیش مرتکب کارهای ناپسند می شویم که شایع ترین آن دروغ، غیبت و بد زبانی است، اگر میل داریم فرزندمان دروغ نگوید، بددهنی نکند و غیبت نکند باید خودمان ترک کنیم. این مسلم است که هر انسان معمولی و طبیعی، خوبی ها را دوست دارد حتی اگر خودش خوب نباشد، پس همه دوست دارند که فرزندشان خوب باشد، ولی الگوی خوبی را به او ارائه نمی کنند فقط سفارش می کنند امام صادق (ع) می فرماید کونوا دعاه النّاس بغَیر السنتکم با غیر زبانتان مردم را به کار خوب دعوت کنید یعنی الگو بدهید.
3ـ نیاز دیگر انسان نیاز معنوی است. جسم انسان نیاز به غذا دارد و روح انسان نیاز به عبادت، عبادت غذای روح است همانطور که جسم انسان بدون ارتباط با مبدء تغذیه می میرد روح انسان بدون ارتباط با خدا می میرد. این نیاز را دین برآورده کرده است، قرآن کریم، رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) به آن پاسخ داده اند ولی آدم ها باید آن را در خانواده بیاموزند. انسان همانطور که یاد می گیرد وقت گرسنگی چه کند وقت تشنگی چه بنوشد و... باید یاد بگیرد که دلتنگی هایش را با که تقسیم کند حرف دلش را به که بگوید، نیازش را از که بخواهد مدح و ثنایش را نثار چه کسی کند، این ها ابعاد عبادت است.
طبیعی است باید بچه این چیزها را در محیط خانواده آن هم از پدر و مادر ببیند بچه ها باید نماز خواندن شما را ببینند، شب زنده داری و سحرخیزی شما را ببینند روزه داری شما را ببینند و این ریا نیست، بلکه عبادت است نماز خواندن خودش یک عبادت است پیش روی فرزندان خواندن به این نیت عبادت دیگری است.
بنابراین برای این که بتوانید نیاز معنوی و الگویی فرزندان را پاسخ مثبت بدهید باید خودتان را به روز کنید ارتقاء پیدا کنید هر روز به کارهای خوبتان بیفزائید و کارهای بدی را که انجام می دهید کم کنید، ورزش کنید کتاب بخوانید و آگاهی خود را توسعه دهید مخصوصاً دین شناسی خود را وسعت ببخشید.
4ـ یکی دیگر از نیازهای انسان نیاز امنیتی است
منظور از امنیت در خانواده دو چیز است نخست آنکه خانواده محل امن و آسایش انسان است حتی بزرگ ترها وقتی از هم? عالم خسته می شوند به خانواده پناه می برند بنابراین باید همیشه در خانواده آغوش باز و گرمی وجود داشته باشد که خستگی ها و درماندگی ها و وحشت و هراس بیرون را جبران کند. نوع استقبالی که پدر و مادر از فرزندان می کنند با رفع این نیاز ارتباط مستقیم دارد بعضی پدر و مادرها با کج خلقی خود محیط خانه را تبدیل به جهنم می کنند و فرزندانی که در این خانواده ها رشد می کنند اگر فراری نشوند افسرده و بیمار و روانی می شوند، انسان های غیر نرمالی که معمولاً موجب آزار دیگران خواهند بود.
معنی دیگر امنیت در خانواده این است که پدر و مادر حق ندارند به بهانه تربیت هم? حریم های خصوصی فرزند خود را ندیده بگیرند، هر انسانی برای خود حریمی دارد پدر و مادرها باید فرق نظارت و تجسس را بدانند. اولاً باید با تربیت صحیح و الگودهی صحیح فرزند را از رفتن به انحراف حفظ کرد و پس از آن باید نظارت کرد و مراقبت؛ ولی نباید تجسس کرد و برخورد اطلاعاتی. یعنی باید رفتاری کرد که فرزند ما را به عنوان یک ناظر امین قبول کند و راضی شود زیر نظر ما فعالیت کند تصویر پدر یا مادر به عنوان یک نیروی جاسوسی اطلاعاتی، امنیت فرزند را به هم می زند، موجب نگرانی پیوسته و در نهایت بیماری و افسردگی او می شود.
5ـ نیاز دیگر انسان در محیط خانواده نیاز به نشاط است. مدیریت نشاط خانواده با مادر است این که خانواده سرزنده و شاد باشد مستلزم کارهای غیر اخلاقی یا هزینه های کلان نیست. مادر خانواده می تواند در عین سلامت و سادگی خانواده را شاد و سرزنده و با نشاط نگه دارد البته نیازهای انسان ابعاد گوناگونی دارد من تلاش کردم به تعدادی از نیازهایی بپردازم که کمتر مورد توجه قرار می گیرند انسان سالم از خانواده ای بیرون می آید که این نیازهای با همه ابعاد و جهاتش مورد توجه قرار گیرد، کودکی به این صورت تحت پوشش خانواده باشد به طور طبیعی خوب رشد می کند و خوب درس می خواند شما اگر می خواهید فرزندتان خوب درس بخواند اگر نگران آینده او هستید و ... محیط خانواده را درست کنید چنان که همه نیازهای فرزندتان مورد توجه قرار گیرد در این صورت ممکن است کودک نوجوان و جوان به علت کمی استعداد و توانایی، عالی نباشد ولی به طور یقین همه تلاش خود را می کند و همین مقدار برای موفقیت به معنی صحیحش کافی است.